İŞÇİNİN KIDEM TAZMİNATI HAKKI
İŞÇİNİN KIDEM TAZMİNATI HAKKI
Yargıtay kıdem tazminatını “işverene ait işyeri ya da işyerlerinde belli bir süre çalışmış olan işçinin, işini kaybetmesi halinde, işinde yıpranması ve yeni bir iş edinmede karşılaşacağı güçlükler ve iş yerine sağladığı katkı göz önüne alınarak, geçmiş hizmetlerine karşılık olmak üzere, kanuni esaslar dahilinde işverence işçiye verilen toplu para” olarak tanımlamaktadır. İşçinin kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için bir takım şartları taşıması gerekmektedir. İşçinin kıdem tazminatı talep edebilmesi için iş kanunu kapsamına giren bir işçi olması gerekmektedir. Bir işçinin kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için aynı işverenin işyeri veya işyerlerinde en az 1 yıl sürekli çalışması gerekir. İşçi, işverenin işyerinde 1 yıldan daha az süre ile çalışmış ise kıdem tazminatı alması mümkün değildir.İşçinin kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için işveren tarafından yapılan feshin İş Kanunu M.25/2 de sayılan haller dışında bir sebebe dayanması gerekmektedir. İş Kanunu m.24 işçiye haklı nedenle derhal fesih hakkı tanımıştır. İşçi , iş sözleşmesini haklı nedenle feshetmişse her şekilde kıdem tazminatı almaya hak kazanacaktır. İş sözleşmesinin konusu olan işin yapılması işin niteliğinden doğan bir sebeple işçinin sağlığı veya yaşayışı için tehlikeli olursa işçi, iş akdini derhal feshedebilir. İşçinin kıdem tazminatı alabilmesi için sağlık nedenleriyle iş akdini feshettiğini ispatlaması gerekir. Ahlak ve iyiniyet kurallarına uyulmaması sebebiyle kanunun 24.maddesinin 2.fıkrasında sayılan haller söz konusu ise işçi haklı sebeple derhal iş sözleşmesini feshederek kıdem tazminatına hak kazanır. İşçinin çalıştığı işyerinde bir haftadan fazla süre ile işin durmasını gerektirecek zorlayıcı sebepler ortaya çıkarsa da işçinin haklı nedenle derhal fesih hakkı doğar.
İş kanununda kadın işçinin evlenmesi sebebiyle iş sözleşmesini evlendiği tarihten itibaren geçecek bir yıl içinde feshetmesi halinde kıdemli kadın işçinin de kıdem tazminatına hak kazanması yönünde düzenleme yapılmıştır. Erkek işçiler, zorunlu askerlik hizmetini yerine getirmek üzere işten ayrılabilirler. İşçi, askerlik ödevini ifa edeceği gerekçesiyle iş akdini feshederse kıdem tazminatına hak kazanır. İşveren bu gerekçeyle ayrılan işçisine kıdem tazminatını ve diğer tüm alacaklarını ödemek zorundadır. İşçinin iş ve çalışma koşullarında esaslı değişiklik yapılması halinde işçi, iş akdini feshederek kıdem tazminatına hak kazanır. İşçinin emekli olması halinde, işçi kıdem tazminatına hak kazanır. İş sözleşmesi hayat boyu işçiyi bağlayabilecek sözleşmelerden değildir. Eğer işçinin yasal olarak emeklilik zamanı gelmişse kıdem tazminatına kendiliğinden hak kazanır.
İşçi, sendika yöneticisi olduğu gerekçesiyle iş akdini askıya alabileceği gibi feshederek kıdem tazminatı da alabilir.İşçi, sendikal gerekçelerle iş akdini askıya aldığında, bu sendikal görevin bitmesi veya işçinin sendikal görevi bırakması halinde işveren, işçinin talebi halinde 1 ay içinde eski işine uygun pozisyonda işçiyi çalıştırmak zorundadır. İşveren, sendikal görev ifa eden işçinin geri dönüşü halinde her zaman kendisine öncelik tanımak zorundadır. Aksi takdirde işveren, işçinin kıdem tazminatı hakkını ödemek zorundadır. İşyerinde bir yıllık asgari çalışma şartını yerine getiren işçinin ölmesi halinde, işçinin yasal mirasçıları kıdem tazminatı almaya hak kazanır. Kıdem tazminatı, işçinin son aldığı ücrete yol, yemek, sosyal yardım (eğitim, konut vs.) gibi haklar da ilave edilerek bulunan brüt ücret üzerinden hesaplanarak ödenir.
Av.GÜLSEBA AKTAŞ